Santiz ziekenhuisfusie mislukt
De Folter: “Bij ziekenhuisfusies moet je binnen twee jaar doorpakken.” Nog geen twee maanden stond de ervaren ziekenhuisbestuurder Rolf de Folter aan het roer bij de Santiz ziekenhuizen in de Achterhoek toen hij eind april weer vertrok. Hij trof een patstelling aan door tegengestelde belangen en verwachtingen, en vertrok toen emotie en wantrouwen de overhand kregen in het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem, maar met name in het Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB) in Winterswijk. De fusie lijkt nu voor de derde keer te mislukken, terwijl volgens De Folter beide ziekenhuizen toch echt het beste af zijn met elkaar.
De Folter, een ervaren ziekenhuisbestuurder die al sinds de jaren tachtig regionale samenwerkingen op zijn cv heeft staan, wist waar hij aan begon in de Achterhoek. “Eind februari werd ik benaderd. Sinds december was het onrustig bij de Achterhoekse ziekenhuizen toen in Winterswijk de indruk ontstond dat zij meebetaalden aan een Doetinchemse verbouwing en afdelingen naar Doetinchem zouden verdwijnen. De bedoeling was om een regio-overleg op te zetten, iets waarmee ik in Drenthe net klaar was (bij de Treant Zorggroep, red.). Ik ben halsoverkop naar de Achterhoek gegaan en op vrijdag 13 maart begonnen.”
Start in crisis
Vanaf die dag is ook de coronacrisis echt losgebarsten. De Folter zit op zijn eerste dag dus met het crisisteam om coronamaatregelen te bespreken. Waar hij aan de slag wilde met het herstellen van een vertrouwenscrisis, bleek dat ingewikkeld in de coronacrisis. ‘Ik wilde in zalen groepen van specialisten en werknemers spreken, maar dat kon nu niet. Alles moest via de telefoon. Ik ben gaan praten met stafbesturen en zorgpartijen, maar ook vertegenwoordigers van patiënten en burgemeesters zouden meepraten over de ziekenhuisbehoefte in de Achterhoek. Dat liep goed, we waren er klaar voor.”
Geen vertrouwen
“Maar toen bleek op 23 april ineens dat er vanuit de Raad van Toezicht geen vertrouwen was in mijn leiding. Bovendien besloot de RvT direct tot defusie over te gaan, zonder zorgvuldig het toetsingsproces in de regiogroep te doorlopen. Nou, dan heeft het geen zin om door te gaan. Volgens de RvT had ik weinig vertrouwen gewonnen in het Winterswijkse SKB. Dat laat ik in het midden, al was er natuurlijk voor mijn aantreden ook al sprake van onrust in Winterswijk.”
“Ik heb in de eerste weken juist in het SKB besproken wat volgens specialisten en ondernemingsraad de belangrijkste issues waren. Ze wilden de fusie met het Slingeland Ziekenhuis heroverwegen en de nieuwbouwplannen in Doetinchem ter discussie stellen. Dus heb ik voorgesteld dat mee te nemen in de regiogroep. De fusie zou daarbij een optie zijn en we zouden de Doetinchemse nieuwbouw vertragen. Ik had toch echt het gevoel dat de ingrediënten voor goed overleg aanwezig waren, maar bij een deel van de medische staf in Winterswijk was er toch onvoldoende vertrouwen.”
Mismatch
Dat de Achterhoekse ziekenhuisfusie zo onder druk staat, komt volgens De Folter, omdat er te weinig helderheid is over de argumenten voor de fusie. “In 2015 hebben de ziekenhuizen bij de plannen voor een bestuurlijke fusie een intentieovereenkomst getekend. Uitgangspunt was behoud van zorg in de Achterhoek, waarbij sprake zou zijn van twee volwaardige ziekenhuizen die op basis van gelijkwaardigheid samenwerken, maar niet als er aanleidingen zouden zijn om het anders te doen. Volgens het ziekenhuis in Doetinchem was de verbouwing aanleiding om de zorg gezamenlijk anders te organiseren, terwijl in Winterswijk juist de nadruk bleef liggen op een zelfstandig en volwaardig ziekenhuis. Er was duidelijk een mismatch in verwachtingen van de voortgang van deze ziekenhuisfusie.”
Integratieplan
De Folter ziet waar het misgaat. Hij werkte eerder aan andere regionale ziekenhuissamenwerkingen. Bij Treant in Drenthe en Zuidoost Groningen, de Reinier Hagagroep (die een defusie nadert), maar ook langer geleden bij het Amphia ziekenhuis in Breda, een fusie die wel goed uitpakte. In de afgelopen jaren liepen fusies vaker vast, zoals in Noord-Limburg en Dordrecht/Gorinchem.
De ervaren bestuurder ziet samensmeltingen haperen als er geen duidelijk integratieplan ligt en eerst alleen bestuurlijk gefuseerd wordt, bijvoorbeeld voor extra onderhandelingsmacht tegenover zorgverzekeraars. “Als na een bestuurlijke fusie niet snel ook een juridische en organisatorische integratie volgt, kun je beter gewoon samenwerken. Het idee dat je eerst vijf of tien jaar aan elkaar gaat wennen en dat zaken dan organisch groeien, is vragen om miscommunicatie. Ik ben een voorstander van een helder plan met duidelijke keuzes en dan doorpakken. Probeer in twee jaar tijd zowel de bestuurlijke als juridische fusie voor elkaar te krijgen en de integratie vorm te geven.”
Derde keer
Ook in de Achterhoek zag hij dat niet doorgepakt werd. “Bij Santiz was het onduidelijk wanneer ze juridisch zouden fuseren en waartoe dat zou moeten leiden. Eerder zijn twee ziekenhuisfusies in de Achterhoek mislukt. Daar is niets van geleerd, waardoor emotie en onrust nu de overhand krijgen, ook bij de buitenwacht. Er moet helder gemaakt worden wat het doel is van de fusie. En er moet voor integratie en daarmee een gemeenschappelijk belang worden gezorgd, bijvoorbeeld door de medische staven en vakgroepen samen te voegen. Nu werkten sommige wel samen en andere niet. Dan krijg je geen gemeenschappelijk belang, dus ontstaat er onenigheid. Want wat versta je bijvoorbeeld onder een volwaardig ziekenhuis? Ieder heeft daar zijn eigen concept van en dat leidt nu tot botsingen.”
Ziekenhuisbehoefte
Nu lijkt een afsplitsing aanstaande, omdat er onvoldoende ruimte lijkt voor de ziekenhuisfusie. Vanuit Winterswijk wordt al ingezet op verdere verzelfstandiging. De ziekenhuisbestuurder vindt het jammer dat afsplitsing als makkelijke oplossing wordt gezien, terwijl daarmee mogelijk juist de ziekenhuiszorg in de regio wordt uitgehold. ‘Ja, de acute zorg kan bij een locatie verdwijnen door een ziekenhuisfusie. Maar dat kan juist ook gebeuren door niet te fuseren. Ga nou eerst eens kijken welke zorg de regio in de komende tien jaar nodig heeft, voordat je besluit dat alleen verder gaan beter is. Heb je zelfstandig een duurzame toekomst? Moet je voor je voortbestaan je ergens in specialiseren? En kun je door samenwerking bepaalde specialismen in de lucht houden? Juist daarom is het jammer dat we niet in overleg konden met de regiogroep.’
De Folter benadrukt dat al vroeg in het proces plannen moeten worden afgestemd met de buitenwacht. ‘Graag met een evenwichtig samengestelde club van vertegenwoordigers van patiëntengroepen, zorgverzekeraars en zorgpartijen als huisartsen en ambulancediensten in de regio, zodat het geen Poolse landdag wordt. Wees transparant naar hen, betrek ze bij het doel van de fusie en laat ze gezamenlijk advies uitbrengen. Intern moet dan voldoende leiderschap zijn om knopen door te hakken.’
Gevolg
Als Doetinchem en Winterswijk ervoor kiezen om niet samen op te trekken in deze ziekenhuisfusie om de zorg in de Achterhoek te waarborgen, moeten andere keuzes gemaakt worden, stelt De Folter. “Kleinere ziekenhuizen zitten in een lastige situatie als patiëntvolumes steeds kleiner worden.”
Als alternatief wordt vaak gewezen naar mogelijke samenwerkingen met de topklinische ziekenhuizen in Arnhem en Enschede. De Folter: “Dat lijkt mij niet de beste optie. Je wordt dan gauw een buitenpoli van het Rijnstate of het MST. Dan is de kans op uitholling van een klein regioziekenhuis juist groter. Samen kun je juist een volwaardig ziekenhuis in de Achterhoek vormen en hoef je niet een van de twee uit te kleden. Persoonlijk ben ik dus voorstander van samenwerking in de Achterhoek. Of het daar nog toe gaat leiden, is zeer de vraag. Emotie heeft nu de overhand. Die geest moet eerst weer in de fles voordat gekeken kan worden naar redelijke argumenten.”
Vlucht vooruit
Met een onbevredigend gevoel verlaat De Folter de Achterhoek en de Santiz ziekenhuizen, waar vlak voor hij met een regiogroep zou starten zijn klus, de ziekenhuisfusie, er alweer op zat. “Ik had in augustus al resultaten van willen hebben.”Volgens De Folter hebben de Raad van Toezicht en de medische staf in het SKB gevoed door emotie voor een vlucht vooruit gekozen, maar ontvluchtten ze daarmee hun verantwoordelijkheid. “Daardoor is nu sprake van anarchie. Had nou je rug recht gehouden, dan hadden we op 1 mei aan de slag kunnen gaan met regionaal overleg.” Ondanks de jammerlijke afloop zou De Folter een dergelijke klus zeker weer aangaan. “Daar loop ik niet voor weg.”
Bron: Website zorgvisie. Lees hier het originele artikel op zorgvisie.nl
